W świetle art. 26 ust. 2b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (tekst jednolity Dz. U. 2015 r. poz. 2164) tj. w brzmieniu sprzed nowelizacji, wykonawca mógł polegać na potencjale podmiotu trzeciego i jak się ostatecznie utrwaliło się w orzecznictwie, podmiot ten nie musiał uczestniczyć w realizacji zamówienia jako podwykonawca (wyrok z dnia 10 maja 2013 r., sygn. akt: V Ca 243/13).
Ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy prawo zamówień publicznych i niektórych innych ustaw uchyla art. 26 ust. 2b ustawy Pzp, który zostaje zastąpiony dużo obszerniejszym art. 22a znowelizowanej ustawy Pzp.
W przywołanym art. 22a ust. 4 znowelizowanej ustawy Pzp wskazano, że „W odniesieniu do warunków dotyczących wykształcenia, kwalifikacji zawodowych lub doświadczenia, wykonawcy mogą polegać na zdolnościach innych podmiotów, jeśli podmioty te zrealizują roboty budowlane lub usługi, do realizacji których te zdolności są wymagane.”
Nowelizacja wprowadza zatem rozwiązania, które uniemożliwia skuteczne powołanie się na potencjał podmiotu trzeciego w odniesieniu do warunków dotyczących wykształcenia, kwalifikacji zawodowych lub doświadczenia, jeżeli ten podmiot trzeci nie będzie realizował tej części zamówienia do której został wykazany jego potencjał. W związku z powyższym po nowelizacji w określonym wyżej zakresie, podmiot trzeci będzie musiał być podwykonawcą przy realizacji zamówienia.
Należy także zaznaczyć, że znowelizowana ustawa Pzp inaczej reguluje kwestię odpowiedzialności podmiotu trzeciego za szkody powstałe po stronie zamawiającego. Ustawodawca ograniczył odpowiedzialność podmiotu trzeciego tylko do tych podmiotów, które udostępniają potencjał wymagany w zakresie sytuacji finansowej lub ekonomicznej. Zgodnie z art. 22a ust. 5 znowelizowanej ustawy Pzp podmiot trzeci udostępniający potencjał w zakresie sytuacji finansowej lub ekonomicznej odpowiada solidarnie z wykonawcą za szkodę poniesioną przez zamawiającego powstałą wskutek nieudostępnienia tych zasobów, chyba że za nieudostępnienie zasobów nie ponosi winy. W innym zakresie podmioty trzecie udostępniające swój potencjał nie odpowiadają za szkodę wyrządzoną zamawiającemu na podstawie znowelizowanych przepisów ustawy Pzp.
Bardzo istotną zmianą jest także konieczność weryfikacji przez zamawiającego zdolności podmiotu trzeciego do realizacji zamówienia poprzez ocenę spełnienia warunków udziału w postępowaniu oraz konieczność zbadania, czy nie zachodzą wobec tego podmiotu podstawy
wykluczenia, o których mowa w art. 24 ust. 1 pkt 13–22 i ust. 5 znowelizowanej ustawy Pzp (art. 22a ust. 3 znowelizowanej ustawy Pzp).
Zamawiający w świetle powyższych przepisów musi zatem zweryfikować podmiot trzeci w praktycznie w takim samym zakresie jak samego wykonawcę.
W związku z powyższym został więc także wprowadzony przepis (art. 22a ust. 6 znowelizowanej ustawy Pzp) pozwalający na zastąpienie pierwotnie wskazanego podmiotu trzeciego, gdy wykonawca nie wykazał spełniania warunków udziału w postępowaniu przy pomocy zasobów tego podmiotu lub też gdy zachodzą wobec tego podmiotu podstawy wykluczenia. W takiej sytuacji zmawiający żąda, aby wykonawca w terminie
określonym przez zamawiającego:
1) zastąpił ten podmiot innym podmiotem lub podmiotami lub
2) zobowiązał się do osobistego wykonania odpowiedniej części zamówienia,
jeżeli wykaże zdolności techniczne lub zawodowe lub sytuację finansową lub
ekonomiczną, o których mowa w ust. 1.
Nowelizacja ustawy Pzp wprowadza zatem bardzo duże zmiany w zakresie dotyczącym udostępniania potencjału podmiotów trzecich na rzecz wykonawców realizujących zamówienia, które zgodnie z założeniami ustawodawcy mają zapobiec zjawisku tzw. „handlu referencjami”.